Felsefeye Giriş Yapmak İsteyenlere Naçizane Bir Rehber, Kitap Önerileri

10 min readJul 16, 2019

Okumaya Dair

Okumak ve daima okumak benim için hayatı anlamlandıran, ufkumu genişleten ve olaylara çok farklı bakmamı sağlayan bir eylem olmuştur. Bu noktada, söze başlarken bir bilmiş, bir hoca edasıyla ve klişelerle başlamayacağım sevgili dostlar. “Okuyun, okumayan kişi kuru bir ağaca benzer’’ gibi naralarla gelmeyeceğim. Gerçekten, okumak, insanın ufkunu fazlasıyla genişletiyor fakat burada esas ve sorulması gereken sorular ne ve nasıl sorularıdır.

Okuyacağınız eserler hakikaten hayatınızı değiştirmeli ve gerçekten size yeni ufuklar açmalıdır zira insan hayatının vâdesi bir hayli sınırlı; okumak, anlamak, sindirmek, bunları pratik etmek ziyâdesiyle zaman alan bir durum. Ufku genişleten, hayatı değiştiren eser ve eserler kimi için bir edebî eser olur, kimi için bir şiir olur kimi için de bir deneme olur. Benim hayatımı değiştiren kitap, yıllar evvel okuduğum Schopenhauer’un Yaşam Bilgeliği Üzerine Aforizmalar isimli eseriydi. Hayatımın en zor dönemlerinden geçiyordum, bu dönemi anlatmak dahi istemiyorum fakat seneler evvel yaşamış bir filozofun görüşlerinde kendimi bulmak, o kadar iyi gelmişti ki bir felsefe kitabı okurken heyecana gark olmuş, gözlerim dolmuş ve anlaşılmanın hazzını duymuştum. Şimdi odamda en sevdiğim insandan hediye olan kocaman bir portresi duruyor filozofun. Her gün ona bakarak nasıl ayağa kalktığımı düşünür ve bilginin gücüne olan inancımı tazelerim.

Auguste Rodin’in Düşünen Adam heykeli. Bu ünlü sanat eserinin **ilk adı** ‘’Şair’’dir.

Velhasıl burada, benim hayatımda önemli değişikliklere yol açan ve gerçekten ufkumu bir hayli genişleten kitapları paylaşmak istiyorum sizlerle. Belki sizlere de bir katkısı olur ümidiyle. Bir Türkçe öğretmeni olarak belki de mesleğimden dahi çok ehemmiyet verdiğim felsefe alanında belirli bir düzeye geldiğime inanıyorum zirâ salt bilgiden oluşan bir alan değil, hayatınızı çok yönlü bir şekilde etkiliyor. Hemen her şeye karşı bakış açınızı değiştirebilecek bir niteliğe sahip. Özellikle felsefeye merakı olan arkadaşlar için kendimce bir liste oluşturmak istiyorum. Ahmet Arslan’ın tanımıyla ‘’Felsefe, insanı insan yapan ve bir hiç olmaktan kurtaran araştırma, soruşturma ruhunun, önemli sorular sorma ve onlara ciddi olarak cevaplar arama özelliğinin, erdemli olma ve mutlu yaşama talebinin kısaca bilgeliğe ulaşma özleminin en hakikî ve belki tek ifadesidir.’’ gerçekten de bu biricik ve hakikî mefhuma hayatımızın hemen her alanında muhtaç olduğumuza inanıyorum.

Listeyi verdikten sonra birtakım açıklamalar yapacağım:

Felsefeye Başlangıç İçin Önerdiğim Kitaplar

1. Felsefeye Giriş — Ahmet Arslan (Bu türdeki eserleri okurken bir roman edasıyla okumaktan ziyade yaptığınız felsefe okumalarında yararlanabileceğiniz bir kaynak olarak görün. Elbette ki evvelâ baştan sona bir okuyun fakat daha sonra elinize sık sık almanız gerecek, bu eser, okuduğunuz bir felsefe kitabında karşılaştığınız herhangi bir kavramın ayrıntısına ulaşabileceğiniz bir başvuru kitabı mahiyetinde.)

2. Felsefeye Giriş — Nigel Warburton

3. Felsefenin Kısa Tarihi — Nigel Warburton

4. Felsefenin Öyküsü —Bryan Magee

5. Felsefe Tarihi — Ahmet Cevizci

5. Denemeler — Montaigne (Dörtlü Seri, Say Yayınlarını tavsiye ederim.)

6. Sorgulayan Denemeler —Bertrand Russell

7. Aylaklığa Övgü —Bertrand Russell

8. Daha İyi Bir Dünya Arayışı — Karl Popper

9. Hayat Problem Çözmektir — Karl Popper

10. İtiraflar — Jean-Jacques Rousseau

11. Deliliğe Övgü — Erasmus

12. Felsefenin Tesellisi — Boethius

13. İçsel Huzur İyi Yaşamın Kapısını Açar — Epiktetos

14. Büyük Filozoflar — Stephen Law

15. Felsefe 101 — Paul Kleinman

16. Kendime Düşünceler — Marcus Aurelius

17. Rousseau’dan Nietzsche’ye Avrupa Düşünce Tarihi — Frank M. Turner

18. Neye İnanıyorum? — Bertrand Russell

19. Cahil Filozof — Voltaire

20. Nietzsche: Yaralı Ruhların Şifacısı — S. Zweig

21. Kendileriyle Savaşanlar Hölderlin — Kleist — Nietzsche — S. Zweig

22. Fikir Mimarları Dizisi (Say Yayınları)

23. Düşünceler ve Sohbetler — Epiktetos (Mektup ve ders notlarının derlemesidir.)

24. Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev — Etienne de La Boétie

25. İşsizliğe Övgü — Seneca

26. Felsefe Nedir? — Gilles Deleuze, Felix Guattari

27. Kesintisiz Felsefe Tarihi 1 — Peter Adamson

28. Antik Çağ Felsefesi — Çiğdem Dürüşken

29. Klasiklerle Felsefe — Nigel Warburton

30. Denemeler — David Hume

Listeye göz atarken aklınıza ‘’Felsefeye Giriş, Felsefe Tarihi’’ vesaire anladık da Montaigne, İtiraflar, Popper vesairenin alâkası nedir, demiş olabilirsiniz. Bu listeyi tamamen felsefeye bir yerden başlamak isteyen arkadaşlar için hazırladım. Söz konusu eserlerin sizlere; felsefeyi, düşünmeyi, sorgulamayı daha çok sevdirecek nitelikte olduklarını düşündüğüm için felsefe okumalarınızı genişletmenizi sağlayacakları fikrindeyim. Hiç değilse benim deneyimlerim bu yönde olmuştu. Sizlerden bazılarına da bu şekilde sirayet edeceğini düşündüğümden böyle bir liste hazırlamaya karar kıldım.

Evvelâ merak etmeliyiz ki merakımızı giderecek yollara baş koyalım. Nietzsche’nin tabiriyle bu ‘’Şen Bilim’’in şaşmaz motivasyonları merak ve anlam verme gayretidir.

Aristoteles’in Metafizik’in başında dediği gibi: ‘’Bütün insanlar, doğaları gereği bilmek isterler.’’ Doğamıza yönelmek için tüm bu keşmekeşten biraz olsun sıyrılmak kâfidir.

Ezcümle, yukarıdaki liste size felsefenin yüzeyini tanıtmak, onu sevdirmek, merak ettirmek amaçlı hazırlanmıştır. Görece; okunması kolay, akıcı, duru üslûba sahip eserler seçmeye özen gösterdim.

Kısa bir not: Felsefe en genel manada Mitos’tan Logos’a geçiş ile başlar. Filozofların birçoğu -ki modern dönemde de aynı şekilde devam eder- eserlerinde birtakım mitlere atıf yaparak eserlerini yazarlar. Örneğin en genel anlamda bir ‘’düşüş’’ü anlatan filozof, Ikarus’un hikâyesinden faydalanır. Dolayısıyla felsefe kitaplarından evvel birtakım mitolojilere de göz atmakta fayda var. Homer’in Iliás’ına ve Odesa’sına, Hesiodos’un Theogonia’sına ve Ovidius’un Metamorfozlar’ına hâkim olmak bu okumalarda bize büyük bir yarar sağlayacaktır.

Soldan Sağa: Sartre, Nietzsche, Schopenhauer, Camus

Bana şimdilik bu kadar öneri yeter, şöyle birkaç kitap tanıtımı yapıp geçelim, kendi yolumu ben çizeceğim diyenler, dilerlerse yazının kalan kısmına devam etmeyip YouTube kanalımdaki şu videoya göz atabilirler:

YouTube kanalımdaki ilgili video.

Yok, ben devam edeyim, diyenler buyursunlar:

Felsefe Yolunda İlerleme İçin Önerdiğim Kitaplar

1. Yaşam Bilgeliği Üzerine Aforizmalar — Arthur Schopenhauer (Evet, burada bir pozitif ayrımcılık mevcut, o yüzden en başta. Parerga ve Paralipomena’da bir bölümdür.)

2. Parerga ve Paralipomena — Arthur Schopenhauer (Bu eser aynı adla dilimize çevrilmemiş olup Say Yayınlarından Schopenhauer’un on yedi kitaptan oluşan serisi bu kitaptan birçok çeviriyi içeriyor.)

Yeni bilgi: Bu eserin birinci cildi Ekim 2019'da Ötüken Yayınlarından ‘’tam metin’’ olarak ilk kez Türkçemize kazandırılmıştır. Eserin ikinci cildi de 2021'in Mart’ında piyasaya sürüldü.)

3. İlk Çağ Felsefe Tarihi — Ahmet Arslan

4. Batı Felsefesi Tarihi — Bertrand Russell (Lütfen bu kitabı, başlangıç kitabı olarak önerenlere aldırmayınız, kitabın içeriğine hâkim olabilmek için hiç değilse orta düzeyde bir felsefî bilgiye sahip olmak gerekiyor.)

5. Meditasyonlar — René Descartes

6. Duygular ya da Ruh Hâlleri —René Descartes

7. Arî Usun Eleştirisi/Pratik Usun Eleştirisi/Yargı Yetisinin Eleştirisi — Immanuel Kant

8. Bir Bilicinin Düşleri — Immanuel Kant

9. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme — John Locke

10. Toplum Sözleşmesi —Jean-Jacques Rousseau

11. İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı — Jean-Jacques Rousseau

12. Paradokslar Üzerinde Raks: Schopenhauer — Senail Özkan

13. İnsanca Pek İnsanca 1,2 — F. Nietzsche

14. Böyle Buyurdu Zerdüşt — F. Nietzsche

15. Utopia — Thomas More

16. Sokrates’in Savunması — Platon

17. Devlet — Platon

18. Metafizik — Aristoteles

19. Nikomakhos’a Etik — Aristoteles

20. Hayat ve Toplum Üstüne Düşünceler — Chamfort

21. Kriton — Platon

22. Poetika — Aristoteles

23. Atinalıların Devleti — Aristoteles

24. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri — Diogenes Laertios

25. Aydınlar Üzerine — Sartre

26. Sokrates Öncesi ve Sonrası — Cornford

27. Mutluluğun Kazanılması — Farabi

28. Kendime Düşünceler —Marcus Aurelius

29. Ethica — Spinoza

30. Putların Alacakaranlığı — F. Nietzsche

31. Ahlâk Mektupları — Seneca

32. Bir Filozofun İtirafları — Bryan Magee

33. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma — Hume

34. Neden Hristiyan Değilim? — Bertrand Russell

35. Uzak — Oruç Aruoba

36. Etik — Pyotr Alekseyeviç Kropotkin

37. Batı Dünyasına Yön Veren Metinler — Alev Alatlı (Felsefenin önemini anlayabileceğiniz bir seri)

38. Lykurgos’un Hayatı — Plutharkos

39. Mukaddime — İbn-i Haldun

40. Tanrı Yanılgısı — Richard Dawkins

41. İrrasyonel — Stuart Sutherland

42. İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine Bir İnceleme — Berkeley

43. Mantık Bilimi — Hegel

44. Öznenin Yorum Bilgisi — Foucault

45. Spinoza Pratik Felsefe — Gilles Deleuze

46. Hakikat Şaraptadır — Soren Kierkegaard

47. Leviathan — Thomas Hobbes (Felsefe ağırlıklı)

48. Denemeler — Bacon

49. Yabancı — Camus (Felsefe ağırlıklı)

50. Upanişadlar İnsanlığın İlk Felsefî Metinleri — Max Muller, Paul Deussen

51. Upanishadlar — İş Bankası Kültür

52. Bhagavad Gita — Yol Yayınları

53. Doğa Araştırmaları — Seneca

54. Putların Batışı ya da Çekiçle Nasıl Felsefe Yapılır- F. Nietzsche

55. Etik Ahlâk Felsefesi — Ahmet Cevizci

56. Ahlâkın İlkeleri Üzerine Bir Soruşturma — David Hume

57. Nietzsche ve Schopenhauer ile Küçük Bir Söyleşi — Oğuz İnel

58. Schopenhauer ve İnsan; Nietzsche ve İnsan; Etik — Ionna Kuçuradi

59. Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi — Immanuel Kant

60. Bilimsel Bakış — Bertrand Russell

61. Felsefe Sorunları — Bertrand Russell

62. Felsefî Soruşturmalar — Ludwig Wittgenstein

63. Felsefenin Evrimi — Macit Gökberk

64. Felsefe ve Güncellik — Uluğ Nutku

65. Teolojik-Politik İnceleme — Spinoza

66. Çürümenin Kitabı, Parçalanma — Emil Michel Cioran

67. İsteme ve Tasavvur Olarak Dünya — Arthur Schopenhauer (Eser iki yüzyıl sonra Türkçemize tam metin olarak A. Onur Aktaş çevirisiyle Doğu Batı Yayınları aracılığıyla Mayıs 2020'de kazandırılmıştır).

68. Biricik ve Mülkiyeti — Max Stirner

69. 101 Ahlâk İkilemi — Martin Cohen

70. Yaşamın Anlamı ve Amacı — Adler

80. Nietzsche: Kaplan Sırtında Felsefe— Senail ÖZKAN

81. Pierre Hadot — İlk Çağ Felsefesi Nedir?

82. Yaşamın İradesi — Ralph Waldo Emerson

83. Bencilliğin Erdemi – Ayn Rand

Şüphesiz, bu listeyi uzatmak ve türlü listeler hazırlamak mümkün fakat fazlasıyla uzatmak istemiyorum. Felsefe alanında nitelikli daha birçok kitap var elbette. Burada yazdıklarım şahsımda iz bırakan kitaplardan ibâret. Takdir edersiniz ki benim de henüz okuma şerefine erişemediğim nice nitelikli kitaplar ve onların müellifleri vardır. Bunun yanında tabiatıyla henüz aklıma gelmeyen daha niceleri de var, bu eserler aklıma geldikçe listeye eklemeye gayret edeceğim.

Bu kitapları okurken merakınızın artacağına emin olabilirsiniz. Bilgi biraz da para gibidir, sahip oldukça daima daha fazlasını istersiniz dolayısıyla bu eserleri okurken okuduğunuz kişiye bazen hayran olacak bazen kızacak bazen de onunla hemhâl olacaksınız. Bu merakınızı desteklemek ve okuduğunuz fikirlere daha fazla hâkim olmak için mutlaka ama mutlaka biyografi kitapları okumanız öneririm.

Bunun için de İş Bankası Kültür Yayınlarından çıkan muazzam bir seri var. Biraz pahalı olabilir zira birçoğu ciltli eserlerden teşekkül ediyor fakat insanın kendine yatırım yapmasından daha önemli ne olabilir ki hayatta? Ben bu seriye en son Darwin’in ve Budha’nın biyografilerini de ekledim. Şu an Darwin’i okuyorum. İnanın bu seri o kadar kaliteli ki kişilerin fikirlerine ve hayatına dâir hemen her şeyi içeriyor. Eserlerin birçoğunun telif hakkı Cambridge University Press’e ait, güvenle okuyabilirsiniz. Çevirileri de bir o kadar güzel yapılmış diyebilirim. Kitaplığınızda mutlaka bulunması gerektiğini düşünüyorum. Söz konusu serinin bir kısmı kütüphaneme ait şu fotoğrafın, sol üst kısmında bulunuyor:

Kütüphaneme ait eski bir fotoğraf (Bahsettiğim biyografi kitapları sol üst köşede yer alıyor)

Destekleyici Okumalar

1. Biyografi ve Otobiyografiler

2. Say Büyük Felsefe Sözlüğü — Ahmet Cevizci

3. AÖF felsefe dersi kitapları (Şaka yapmıyorum, Türkiye’deki en kaliteli kaynak kitaplarından)

‘’İlle de Roman Olsun’’ Biraz da Felsefe Tadı Olsun Diyenlere

1. Tüm Eserleri—Stefan Zweig

2. Gülün Adı —Umberto Eco

3. Sofie’nin Dünyası (Bahsetmesem olmazdı tabii, ileri okumaya geçtiyseniz biraz basit kaçabilir.)

4. Oblomov — Ivan Gonçarov

5. 1984, Hayvan Çiftliği — George Orwell (Klişemiz de yer alsın madem)

6. Bulantı—Jean-Paul Sartre

7. Karamazov Kardeşler—Dostoyevski

8. Emile—J.J. Rousseau9.Dönüşüm — F. Kafka

10. Veba—A. Camus

11. Savaş ve Barış —Lev Tolstoy

12.Candide —Voltaire

13. Micromegas — Voltaire

14. Doğunun Limanları — Amin Maalouf

15. Açlık — Knut Hamsun

16. Dava - F. Kafka

17. Gecenin Sonuna Yolculuk — Louis-Ferdinand Céline

18. Kırmızı ve Siyah — Stendhal

19. Hay bin Yakzan — İbn-i Tufeyl

20. Siddharta — Hermann Hesse

21. Bugünü Yaşama Arzusu – Irvin Yalom

22. Safdil – Voltaire

23. Sadık ya da Kader – Voltaire

24. İnsan Nedir? – Mark Twain (Diyaloglardan teşekkül eden bir eserdir.)

25. Atlas Vazgeçti – Ayn Rand

26. Hayatın Kaynağı – Ayn Rand

27. Sahicilik Jargonu – Adorno

28. Kaderci Jacques ve Efendisi – Diderot

Elbette bu listeyi de uzatmak mümkün. Kitap okumaktan ziyâde ancak ve ancak nitelikli kitap okumanın kişiye yarar sağlayacağına inanan bir bireyim. Büyük filozof Schopenhauer’un şu fikrine pek bir inanırım:

‘’Hayatta nasılsa edebiyatta da öyle: Her nereye dönseniz derhâl kendinizi düzelmez, yola gelmez bir insan güruhuyla karşı karşıya buluyorsunuz, her tarafı her bir köşeyi doldurmuşlar, tıpkı yaz sinekleri gibi sürü halinde her yere doluşup her şeyi kirletiyorlar. Bir yığın berbat kitap, gıdasını buğday başaklarından alan ve sonunda onu boğup kurtaran edebiyatın istilacı yabani otları da öyle. İnsanların zamanını, parasını, dikkatini gasp etmektedirler. Bunlar ya safi para kazanmak ya da makam mevki elde etmek için yazılırlar. Dolayısıyla sadece yararsız değildirler fakat müspet olarak zarar da verirler.’’
(Okumak, Yazmak ve Yaşamak Üzerine, Say Yay., s.64)

Son zamanlarda ülkemizde ve dünyada her ne kadar kitap fantezisi yapılıyor olsa da çağımızda bilginin artık her yerde olduğunu unutmayınız lütfen. Kitabı değerli yapan formu değil, içerdiği bilginin niteliğidir. Kitap adı altında ne zırvalıklar üretildiğini her geçen gün görüyoruz maalesef. Artık öyle bir çağdayız ki bir sayfalık bir metin, bir internet sayfasındaki bilgi, bir makale vb. birçok yayın, ciltlerce kitaptan daha önemli ve kıymetli bilgiler içerebiliyor. Anlatmak istediğim şey ‘’Günde a sayfa kitap okursanız yılda b sayfa kitap okumuş olursunuz.’’ saçmalıklarına lütfen aldırış etmeyiniz.

Okuyacağınız metin kitap formatında olmak zorunda değil. Bilgiye nasıl ve nereden ulaşabileceğinizi bilirseniz kendinize çok daha kıymetli katkılar sağlamış olursunuz. Yeter ki merak edin, yeter ki sorgulayın ve yeter ki kendi düşüncelerinizle yola çıkın. İnanınız ki yol sizi muazzam yerlere getirecektir. Kendinize saçma hedefler koymayın lütfen, sindirerek, içselleştirerek, anlayarak okuduğunuz her kitap okumuş olmak için okuduğunuz yüzlercesinden daha kıymetlidir.

Günümüzde yukarıda bahsetmeye çalıştığım durumların arşa çıktığını hepimiz görüyor, şâhit oluyoruz. Ben yalnızca; zihninizin ve gözlerinizin yorgunluğunun, harcadığınız zamanın hakkını verebilecek kısa bir liste oluşturmaya çalıştım. Herhangi bir iddiam vesaire yok. Bilirkişi olduğumu, bu işten ben anlarım edasıyla yola çıktığımı vesâire söylemiyorum. Bunun dışında her türlü öneriniz, sorularınız ve yardım talepleriniz için elimden geldiğince yardımcı olmaya çalışacağım. Bana Twitter adresim üzerinden ulaşabilirsiniz:

Efe Salihoğlu

twitter.com

Kitapları dost bilmekten, geçmiş yüzyılların dâhileriyle konuşmaktan aldığım hazzı başka herhangi bir mefhumdan alamayacağıma inanıyorum. Kitapların varlığı olmasaydı birçok belâya ve umutsuzluğa dûçâr olurdum sanırım. İyi ki varlar.

Sorgulamanın, akletmenin ve hürriyetin zevkini doyasıya yaşamanız dileğiyle…

Bu listeleri zamanım ve bilgim yettikçe güncelleyeceğim, keyifli okumalar dilerim.

Sapere Aude!

‘’İyi kitaplar okumayan kimsenin okumuş olmasıyla, cahil kalması arasında hiçbir fark yoktur.’’
— Mark Twain